დონალდ ტრამპი და ‘გიჟის თეორიის’ კონცეფცია – ავთანდილ წულაძე
დონალდ ტრამპის ადმინისტრაციის პირველი ნაბიჯები მძაფრ რეაქციას იწვევს როგორც თავად შეერთებულ შტატებში, ასევე საერთაშორისო ასპარეზზე. ამრიგად, აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტის გადაწყვეტილება, გაეყინა მთავრობის მიერ დაფინანსებული ყველა მხარდაჭერის პროგრამა სკანდალში გადაიზარდა. ფედერალურმა მოსამართლემ გასცა ბრძანება დახმარების პროგრამების გაყინვის უკანონობაზე, მიუხედავად ამისა, თეთრი სახლი ცდილობს გადაწყვეტილების შესრულებას.
Another judge is preparing to block Trump’s spending freeze, despite White House cleanup – POLITICO
დემოკრატიული პარტიის წარმომადგენლები ტრამპს ადანაშაულებენ სკანდალური „პროექტი 2025“-ის განხორციელებაში. ეს დოკუმენტი მემარჯვენე კონსერვატორმა ანალიტიკოსებმა შექმნეს ვაშინგტონის ბიუროკრატიის „დაჩოქების“ მიზნით. ამრიგად, დემოკრატმა სენატორმა ჩაკ შუმერმა განაცხადა, რომ მხარდაჭერის პროგრამების გაყინვა არის „პროექტი 2025“-ის განხორციელება, მაგრამ სხვა სახელით“. https://www.politico.com/news/2025/01/29/trump-federal-spending-freeze-project-2025-007378
საგარეო პოლიტიკის ასპარეზზე ტრამპის განცხადებები და ქმედებები იწვევს დაბნეულობას და შეშფოთებას. ტრამპმა დაიწყო არალეგალური ემიგრანტების შეერთებული შტატებიდან გაძევება. კოლუმბია ცდილობდა შეეჩერებინა მიგრანტების უკან დაბრუნება, მაგრამ იძულებით დათანხმდა მას შემდეგ, რაც ტრამპი ტარიფების გაზრდით დაემუქრა.
ტრამპის განცხადებებმა გრენლანდიის, პანამის არხის ანექსიის და კანადის შტატად გადაქცევის სურვილმა შოკი გამოიწვია მთელ მსოფლიოში. დონალდ ტრამპი გიჟია? ტრამპის ფსიქიკური ჯანმრთელობა მრავალი სტატიის, ვიდეოს და წიგნის თემა გახდა. მსოფლიოს პირველ ზესახელმწიფოს მართლა გიჟი მართავს?
სინამდვილეში, დონალდ ტრამპი და მისი მრჩევლები ახორციელებენ სტრატეგიას, რომელსაც „გიჟის თეორიას“ უწოდებენ. 60-იან წლებში რიჩარდ ნიქსონი და მისი ეროვნული უსაფრთხოების საკითხებში მრჩეველი ჰენრი კისინჯერი ცდილობდნენ საბჭოთა კავშირის დაშინებას ვიეტნამის ომის დროს იმით, რომ შეექმნათ შთაბეჭდილება თითქოს აშშ-ს პრეზიდენტს იმდენად სძულდა კომუნიზმი, რომ გადადგამდა ნებისმიერ “გიჟურ ნაბიჯს”, მათ შორის ბირთვული იარაღის გამოყენებას. ზოგიერთი ინფორმაციის თანახმად, საბჭოთა დაზვერვამ დაადგინა, რომ ამერიკული ბომბდამშენების და წყალქვეშა ნავების მანევრები სსრკ-ს საზღვრებთან არის მხოლოდ ფსიქოლოგიური ზეწოლის გეგმის ნაწილი და რომ შეერთებული შტატების ქმედებები არ წარმოადგენდა რეალურ საფრთხეს საბჭოთა კავშირისთვის.
რიჩარდ ნიქსონის წარუმატებელი მცდელობა, გამოეყენებინა „გიჟის თეორია“ საერთაშორისო პოლიტიკაში, დავიწყებას მიეცა. შეერთებული შტატები აღარ იყენებდა ამ კონცეფციას დონალდ ტრამპის თეთრ სახლში მოსვლამდე.
მისი პირველი ვადის განმავლობაში ტრამპი „გიჟურად“ იქცეოდა ევროპელ მოკავშირეებთან ურთიერთობაში და იმუქრებოდა აშშ-ის ნატოდან გასვლით. ტრამპი ჩრდილოეთ კორეის ლიდერის კიმ ჩენ ინის დაშინებას თავისი „სიგიჟით“ ცდილობდა. მაგრამ ტრამპის პირველი ვადის დროს მის „გიჟურ“ გადაწყვეტილებებსა და განცხადებებს არ ჰქონდა კარგად გააზრებული სტრატეგიის ხასიათი. ამიტომ ანალიტიკოსები დონალდ ტრამპის „გიჟურ“ ნაბიჯებს უკავშირებდნენ მის იმპულსურობასა და არაკომპეტენტურობას საშინაო და საგარეო პოლიტიკის საკითხებში.
დონალდ ტრამპი მეორე საპრეზიდენტო ვადას იწყებს გუნდთან ერთად, რომელშიც შედიან ილონ მასკი და დიდი IT ბიზნესის სხვა წარმომადგენლები. ამ გუნდის სისტემატურმა მუშაობამ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს დონალდ ტრამპს საშუალება მისცა, მოეგო არჩევნები, მიუხედავად იმისა, რომ ჰარისმა რეკლამაზე გაცილებით მეტი ფული შეაგროვა და დახარჯა, ვიდრე ტრამპმა. ტრამპის მხარდამჭერმა IT ინდუსტრიის წარმომადგენლებმა შეიმუშავეს “გიჟის თეორია” ახალ დონეზე – ხელოვნური ინტელექტის, სუპერკომპიუტერებისა და დიდი მონაცემთა ანალიზის გამოყენებით. დონალდ ტრამპი თავის „გიჟურ“ განცხადებებს აკეთებს არა ემოციების ან ცუდი განწყობის გავლენის ქვეშ. ის ახორციელებს საგულდაგულოდ გათვლილ სტრატეგიას, რათა შეცვალოს თანამედროვე მსოფლიო წესრიგი შეერთებული შტატებისა და ამერიკული კორპორაციების სასარგებლოდ.
ტრამპისა და მისი გუნდის გეგმები შეერთებული შტატების რიგი ანალიტიკოსების შეშფოთებას იწვევს. მაგალითად, ჟურნალმა Foreign Affairs-მა გამოაქვეყნა როზანა მაკმანუსის სტატია „გიჟის თეორიის შეზღუდვები“, სადაც ავტორი ასახავს ამ კონცეფციის საერთაშორისო პოლიტიკაში გამოყენებასთან დაკავშირებულ რისკებს. კერძოდ, ავტორი ხაზს უსვამს, რომ „გიჟმა“ შეიძლება შეაშინოს ოპონენტები, მაგრამ ნდობას არ შთააგონებს მათ და ამიტომ მასთან შეთანხმების დადება უიმედო საქმედ ითვლება. https://www.foreignaffairs.com/united-states/limits-madman-theory
ამავე ჟურნალმა გამოაქვეყნა ნატოში აშშ-ის ყოფილი ელჩის ივო დაალდერისა და საგარეო პოლიტიკის საბჭოს ანალიტიკოსის ჯეიმს ლინდსის სტატია სათაურით „ტრამპის ზეწოლის პოლიტიკის ფასი“. https://www.foreignaffairs.com/united-states/price-trumps-power-politics
ავტორები თვლიან, რომ დონალდ ტრამპის მცდელობამ აიძულოს სხვა ქვეყნები, მიიღონ მისი პირობები ზეწოლის ქვეშ, მისმა მკვეთრმა ნაბიჯებმა საერთაშორისო არენაზე შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული პრობლემები შეერთებული შტატებისთვის.
რამდენად წარმატებული იქნება დონალდ ტრამპისა და მისი გუნდის მიერ „გიჟის თეორიის“ გამოყენება, შეიძლება ვიმსჯელოთ აშშ-ს 47-ე პრეზიდენტის მეორე ვადის შედეგებით. ცხადია, რომ ეს სტრატეგია უქმნის რისკებს აშშ-ს როგორც შიდა პოლიტიკაში, ასევე საერთაშორისო ასპარეზზე. თუმცა, ტრამპის „სიგიჟე“ პარადოქსულად ამშვიდებს იმ სახელმწიფოებს, რომლებიც ბოლო დროს მსოფლიოს საფრთხის წყაროდ ითვლებოდნენ: რუსეთი აცხადებს მზადყოფნას დაიწყოს მოლაპარაკებები უკრაინაში მშვიდობის მისაღწევად; ირანი ეძებს გზებს ახლო აღმოსავლეთის რეგიონში ესკალაციის შესამცირებლად; ჩინეთი ტაივანის გარშემო ვითარებას არ ამძაფრებს.
დონალდ ტრამპსა და რიჩარდ ნიქსონს შორის მნიშვნელოვანი განსხვავება ისაა, რომ ნიქსონი რაციონალური პოლიტიკოსი იყო და მისმა ოპონენტებმა ეს იცოდნენ. ამიტომაც სსრკ-ს არ სჯეროდა ნიქსონის “სიგიჟის”. დონალდ ტრამპს აქვს იმპულსური ადამიანის იმიჯი, რომელიც მიდრეკილია მოულოდნელი და მკაცრი გადაწყვეტილებებისკენ. ამიტომ, დონალდ ტრამპის „გიჟის თეორიას“ შესაძლოა გაცილებით დიდი ცვლილებები მოჰყვეს მთელ მსოფლიოში. IT სპეციალისტები, როგორიცაა ილონ მასკი, მხარს დაუჭერენ დონალდ ტრამპის ქმედებებს თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით.
ავთანდილ წულაძე – პოლიტოლოგი, პოლიტოლოგიის დოქტორი
