შავი ზღვის გაზი: როგორ აინთო თურქეთის ენერგეტიკაში დამოუკიდებლობის ცეცხლი?
თურქული სახელმწიფო ტელერადიოკორპორაციის TRT-ის (Turkish Radio and Television Corporation) ვებ-გვერდზე, რუბრიკით „ენერგეტიკული დღის წესრიგი“, გამოქვეყნებულია სტატია სათაურით „შავი ზღვის გაზი: როგორ აინთო თურქეთის ენერგეტიკაში დამოუკიდებლობის ცეცხლი?“, რომელშიც განხილულია თურქეთის პერსპექტივები შავი ზღვის გაზის მოპოვების საკითხში. „თურქეთი სულ უფრო მეტ ბუნებრივ გაზს იღებს შავი ზღვის ფსკერზე არსებული საბადოებიდან. შესაბამისად, სულ უფრო ამცირებს გაზის იმპორტს სხვადასხვა ქვეყნებიდან“, – ნათქვამია პუბლიკაციაში.
გთავაზობთ სტატიას მცირე შემოკლებით:
თურქეთი აგრძელებს სეისმურ კვლევებსა და ნახშირწყალბადების მოძიებას შავ ზღვაში, ამ თვალსაზრისით კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი გადადგა. შავ ზღვაში, საქარიას ბუნებრივი აირის საბადოში „გოქთეფე-2“ ჭაბურღილში საბურღმა გემმა „ფათიჰამ“ შესაბამისი სამუშაოები დაიწყო. „გოქთეფე-2“, რომელიც რუმინეთ-თურქეთის ექსკლუზიურ ეკონომიკურ ზონასთან ახლოს მდებარეობს, შავ ზღვაში ბუნებრივი გაზის 25-ე ჭაბურღილი გახდა.
ბურღვის სამუშაოების დასრულების შემდეგ, თურქეთის ყოველდღიური წარმოება საქარიას გაზის საბადოზე, სავარაუდოდ, 40 მილიონ კუბურ მეტრამდე გაიზრდება. ეს ნიშნავს, რომ შავი ზღვის ბუნებრივი აირის საბადოების მარაგი 710 მილიარდ კუბურ მეტრამდე გაიზრდება. ბუნებრივი აირის წარმოების მოცულობის გაზრდით, თურქეთი მიზნად ისახავს ყოველდღიურად 60 მილიონი ადამიანის ბუნებრივი აირის მოთხოვნილების დაკმაყოფილებას.
მაშ, როგორ მივიდა თურქეთი ამ დონეზე, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში იყო დამოკიდებული საერთაშორისო მილსადენებიდან მომდინარე ბუნებრივ აირზე?
როგორ აინთო თურქეთის ენერგეტიკაში დამოუკიდებლობის ცეცხლი?
შავი ზღვის ბუნებრივი აირის საძიებო სამუშაოები TUNA-1 ჭაბურღილში 2020 წლის აგვისტოში დაიწყო. ამ ჭაბურღილში 320 მილიარდი კუბური მეტრი გაზი აღმოაჩინეს. დამატებითი გამოკვლევების შემდეგ გაირკვა, რომ TUNA-1 საბადოში ბუნებრივი აირის რაოდენობა 405 მილიარდ კუბურ მეტრს შეადგენდა. ამის შემდეგ სამძებრო სამუშაოები „ამსრა-1“ რეგიონში გაგრძელდა. „ფათიჰის“ სახელწოდების მქონე საბურღმა გემმა 135 მილიარდი კუბური მეტრის მოცულობის მქონე გაზის საბადოს მორიგი აღმოჩენა 2021 წლის 4 ივნისს გააკეთა. მოგვიანებით მოცულობა დაზუსტდა და 40 მილიარდ კუბურ მეტრამდე გაიზარდა.
თანმიმდევრული აღმოჩენების შემდეგ, თურქეთმა საერთაშორისო საექსპორტო კომპანიას რეგიონში, 3D-ს კვლევები ჩაატარებინა. აღინიშნა, რომ რეგიონში მთლიანი დადასტურებული მარაგი, 652 მილიარდი კუბური მეტრი იყო.
2023 წლის ბოლოს „ჩაიჯუმა-1“-ის საბადოზე კიდევ ერთი ბურღვა განხორციელდა. დადგინდა, რომ აქ რეზერვი იყო 58 მილიარდი კუბური მეტრი. ამრიგად, თურქეთის მთლიანი მარაგები განახლდა 710 მილიარდ კუბურ მეტრამდე.
სანამ საბურღი სამუშაოები გრძელდებოდა, ინტენსიური ძალისხმევა განხორციელდა გაზის სანაპიროზე მიტანისთვის. შესაბამისი ობიექტის მშენებლობა 2021 წლის იანვარში დაიწყო.
ხაზის პირველი შედუღება, რომელიც ბუნებრივ აირს სანაპიროზე მიიტანდა, 2022 წელს გაკეთდა. მილების დაგების პროცესი, რომელიც 2022 წლის ივნისში დაიწყო, მოკლე დროში დასრულდა.
2023 წლის 21 აპრილს პრეზიდენტმა რეჯეფ ერდოღანმა აანთო ბუნებრივი აირის პირველი ჩირაღდანი და შავი ზღვის ბუნებრივი აირის ჩატვირთვა უკვე არსებულ ქსელში დაიწყო. ყველა სამუშაო, ბუნებრივი აირის აღმოჩენიდან ბურღვამდე, მილსადენის მშენებლობიდან ხმელეთზე გამანაწილებელი ობიექტის დასრულებამდე, 32 თვეში დასრულდა.
თუმცა, არსებული მონაცემების გათვალისწინებით, შავ ზღვაში მხოლოდ ბუნებრივი აირის სამუშაოები არ მიმდინარეობს. ასევე აღმოჩენილია ნავთობის ნიშნები, განსაკუთრებით დასავლეთ შავი ზღვის რეგიონში. უახლოეს დღეებში ამ რეგიონში შესაბამისი ბურღვის სამუშაოებია დაგეგმილი, რომლებიც მიზნად ისახავს შემცირდეს უცხოური დამოკიდებულების ენერგიაზე მიწისქვეშა რესურსების ახალი აღმოჩენებით.
თურქეთის ბუნებრივი აირის სისტემაში შესული უცხოური გაზის ჯამური რაოდენობა 2023 წელთან შედარებით 8 პროცენტით შემცირდა და 51 მილიარდ 477 მილიონ 297 ათას კუბურ მეტრს მიაღწია. მეორეს მხრივ, იმპორტის შემცირება ყოველწლიურად იგეგმება.
თურქეთი ბუნებრივი აირის მოთხოვნილების უმეტეს ნაწილს უზრუნველყოფს სულ 7 საერთაშორისო ბუნებრივი აირის მილსადენით, 4 LNG ობიექტით, რომელთაგან 2 არის მცურავი საცავი და გაზიფიკაციის ერთეული და 2 მიწისქვეშა ბუნებრივი აირის საწყობი.
ყოველწლიურად დაახლოებით 60 მილიარდი კუბური მეტრი ბუნებრივი აირის შეძენა ხდება რუსეთიდან, აზერბაიჯანიდან, ირანიდან, ალჟირიდან და სხვა ქვეყნიდან თხევადი სახით.
