„თურქეთის ჰიდროენერგეტიკა: წყლის ძალა იძლევა სინათლეს“ – რას წერს უცხოური პრესა
თურქეთის სახელმწიფო ტელერადიოკორპორაცია TRT (Turkish Radio and Television Corporation) თავის ვებ-გვერდზე რუბრიკით „ენერგეტიკული დღის წესრიგი“, აქვეყნებს სტატიას სათაურით „თურქეთის ჰიდროენერგეტიკა: წყლის ძალა იძლევა სინათლეს“, რომელშიც ჩვენი მეზობელი თურქეთის ენერგეტიკის მდგომარეობაა განხილული, ბოლო 20 წლის განმავლობაში. პუბლიკაციაში ნახსენებია აგრეთვე მდინარე ჭოროხზე აგებული იუსეფელისა და დერინერის ჰიდროელექტროსადგურები.
გთავაზობთ სტატიის ტექსტს:
დღეს განვიხილავთ მნიშვნელოვან საკითხს – წყლის მნიშვნელობას ენერგიის წარმოებაში და თურქეთის მიერ წყლის პოტენციალის დასაცავად განხორციელებულ პროექტებს.
თურქეთის მთლიანი ელექტროენერგიის ერთ მესამედს ჰიდროელექტროსადგურები (ჰესები) 32 ათას 400 მეგავატით უზრუნველყოფენ. ჰესები, როგორც გამორჩეული, ადგილობრივი, განახლებადი და სუფთა ელექტროენერგიის წარმოების მეთოდი, არ იწვევს ნარჩენების ან ნახშირბადის გამოყოფას ენერგიის წარმოების პროცესში და დიდი წვლილი შეაქვს თურქეთის ენერგეტიკული საჭიროებების დაკმაყოფილებაში.
2002 წლიდან ექსპლუატაციაში შევიდა 625 ჰიდროელექტროსადგური, მათ შორის მსოფლიოში მნიშვნელოვანი პროექტები, როგორიცაა იუსუფელის კაშხალი და ჰესი, ილისუს კაშხალი და ჰესი, დერინერის კაშხალი და ჰესი, ერმენეკის კაშხალი და ჰესი.
ჰიდროელექტროსადგურების წლიური წარმოების სიმძლავრე, რომელიც 22 წლის წინ 45 მილიარდი კილოვატსათი იყო, დაახლოებით 112 მილიარდ კილოვატ საათამდე გაიზარდა.
თურქეთის მთლიანი ელექტროენერგიის მესამედს ჰიდროელექტროენერგია შეადგენს 32 ათას 400 მეგავატით. ამრიგად, თურქეთში ყოველი სამი ნათურიდან ერთი ჰესების ენერგიას იყენებს. მიზანი აქ არის ის, რომ იყოს რესურსების ყველაზე ეფექტური გამოყენება და მომავალ თაობებს გადაეცეს „ენერგეტიკაში სრულიად დამოუკიდებელი თურქეთი“.
იუსუფელის კაშხალი და ჰესი სიმაღლით 275 მეტრი, არის ყველაზე მაღალი კაშხალი თურქეთში და მეხუთე ყველაზე მაღალი კაშხალი თავის კატეგორიაში მსოფლიოში. ეს პროექტი ელექტროენერგიის საშუალო წლიური წარმოების სიმძლავრით 1,9 მილიარდ კილოვატ/საათში, შეძლებს დააკმაყოფილოს 2,5 მილიონი ადამიანის ელექტროენერგიის საჭიროება, რაც უტოლდება ანტალიის ზომის ქალაქის მოსახლეობას.
ილისუს კაშხალი და ჰესი არის თურქეთის სიდიდით მეოთხე ელექტროსადგური ათათურქის, ქარაქაიასა და ქებანის კაშხლების შემდეგ დამონტაჟებული სიმძლავრის მიხედვით და სიდიდით მეორე კაშხალი შევსების მოცულობით.
ილისუს კაშხლის, რომლის სიმაღლე საძირკვლიდან 135 მეტრია, შევსების მოცულობა 24 მილიონი კუბური მეტრი და წვერის სიგრძე 2 ათას 327 მეტრია. “წინა სახის ბეტონით დაფარული კლდის შემავსებელი კაშხალის” ტიპის კაშხლებს შორის პირველ ადგილზეა მსოფლიოში შევსების მოცულობით, სხეულის სიგრძით და ბეტონის ზედაპირის ფართობით.
ობიექტმა, რომელმაც პირველი ელექტროენერგია 2020 წლის 19 მაისს გამოიმუშავა და სრული სიმძლავრით 2020 წლის 23 დეკემბერს დაიწყო ფუნქციონირება, ქვეყნის ეკონომიკაში დაახლოებით 23 მილიარდი ლირა შეიტანა დღემდე 8 მილიარდი კილოვატი ელექტროენერგიის წარმოებით.
დერინერის კაშხალი და ჰესი კი არის თურქეთის მე-2 ყველაზე მაღალი კაშხალი იუსუფელის შემდეგ 249 მეტრი სიმაღლით და 670 მეგავატი დამონტაჟებული სიმძლავრით შეუძლია ყოველწლიურად აწარმოოს საშუალოდ 2 მილიარდ 118 მილიონი კილოვატ/საათ ელექტროენერგია.
ჰიდროელექტროენერგიის დამონტაჟებული სიმძლავრის გლობალურ რეიტინგში თურქეთი მე-9 ადგილზეა მსოფლიოში და მე-2 ევროპაში 32 GW-ით, ხოლო ჩინეთი პირველ ადგილზეა 415 ათასი MW-ით, მეორეზე ბრაზილია 110 ათასი მეგავატით, ხოლო აშშ – 102 ათასი მეგავატით მესამეზე.
თურქეთის კაშხლის ინვესტიციებს დიდი მნიშვნელობა აქვს ელექტროენერგიის წარმოების თვალსაზრისით, მაგრამ ეს არ არის ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც კაშხლის მშენებლობას მნიშვნელობა ენიჭება.
ერთ სულ მოსახლეზე არსებული წყლის რაოდენობის გათვალისწინებით, თურქეთი ითვლება წყლის სტრესის მქონე ქვეყნად. პროგნოზების მიხედვით, თურქეთში წყლის რაოდენობა ერთ სულ მოსახლეზე, რომელიც დღეს 1519 კუბური მეტრია, 2030 წელს 1100 კუბური მეტრამდე შემცირდება, როცა მოსახლეობა 100 მილიონს მიაღწევს. ეს თურქეთს წყლით ღარიბ ქვეყნებს შორის აყენებს.
ამ მიზეზით ქვეყანა ახორციელებს კიდევ ერთ ძალიან მნიშვნელოვან პროექტს წყლის ეფექტური გამოყენებისთვის.
სახელმწიფო წყლის ორგანიზაცი DSİ ასევე აჩქარებს შენახვის ობიექტების დასრულებას, როგორიცაა კაშხლები და აუზები, რათა გააუმჯობესოს გამოსაყენებელი წყლის პოტენციალი. ამჟამად ობიექტების ტევადობა 186 მილიარდი კუბური მეტრია. მიზნად ისახავენ 2025 წლისთვის ამას კიდევ 8 მილიარდი კუბური მეტრი დაემატოს.
წყლის მართვის გენერალური დირექტორატი ასევე აქტიურ როლს ასრულებს წყლის სტრესის წინააღმდეგ ბრძოლაში. სასმელი წყლის აუზის დაცვის გეგმების გარდა მზადდება დარგობრივი წყლის განაწილების გეგმები წყლის რესურსების სწორად გამოყენების დასაგეგმად, წყლის სამართლიანი და დაბალანსებული განაწილების უზრუნველსაყოფად წყლის გამომყენებელ სექტორებს შორის და წყლის გამოყენებისგან მაქსიმალური სარგებელის მისაღებად.
თურქეთის მასშტაბით 246 მიწისქვეშა კაშხალი შენდება. ამ კაშხლებს უწოდებენ “მიწისქვეშა წყლების შევსების ობიექტებს”.
ცნობილია, რომ დასრულებული კაშხლების რაოდენობამ 150-ს მიაღწია. დასრულებული მიწისქვეშა კაშხლებიდან უზრუნველყოფილი იყო სარწყავი წყალი 36 ათასი დეკარი ფართობისთვის და 21 მილიონი კუბური ჰექტომეტრი სასმელი წყალი.
მიწისქვეშა კაშხლებში დაგროვილი წყალი შეიძლება ზედაპირზე იქნას ამოღებული და საჭიროების შემთხვევაში გამოყენებული. ის ხელს უშლის მტკნარი წყლის უშედეგოდ გადინებას მიწისქვეშიდან ზღვაში. მტკნარი წყალი და მარილიანი წყალი არ ერევა და, რა თქმა უნდა, ხელი ეშლება აორთქლებას.
