,,დონალდ ტრამპის იმპერიალისტური გეგმები”- ავთანდილ წულაძე
აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტის ჯ.დ ვენსის და მისი მეუღლის ვიზიტმა გრენლანდიაში და აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპის განცხადებებმა, რომ ამერიკას გრენლანდია სჭირდება, ევროპაში შეშფოთება გამოიწვია. ბოლო დრომდე, ტრამპის განცხადებები გრენლანდიისა და კანადის შეერთებულ შტატებთან შეერთების შესახებ პოლიტიკოსებისა და ექსპერტების მიერ აღიქმებოდა, როგორც ზეწოლის ფორმა კანადასთან და ევროკავშირთან ურთიერთობაში. დონალდ ტრამპის არაერთმა განცხადებამ და აშშ-ს ვიცე-პრეზიდენტის დემონსტრაციული ვიზიტი გრენლანდიაში შეიძლება მიუთითებდეს იმაზე, რომ აშშ-ს პრეზიდენტს უფრო ამბიციური გეგმები აქვს.
რა არის ეს გეგმები და რა მიზეზები უბიძგებს ტრამპს, გაანადგუროს საერთაშორისო ურთიერთობების არსებული სისტემა? ტრამპის ყველა ქმედების მთავარი მიზეზი ჩინეთია. ჩინეთის ეკონომიკური და სამხედრო ძალაუფლების ზრდა, ჩინეთის წარმატებები ტექნოლოგიურ განვითარებაში ქმნის რეალურ საფრთხეს, რომ შეერთებული შტატები დაკარგავს გლობალურ ლიდერობას. ტრამპი თვლის, რომ ბაიდენის ადმინისტრაცია არაეფექტური იყო ჩინეთის შეკავებაში. ტრამპის პროგრამაა შეერთებული შტატების რეინდუსტრიალიზაცია, ამერიკული სახელმწიფო ვალის შემცირება და შეერთებული შტატების ლიდერობის უზრუნველყოფა თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარებაში.
სახელმწიფო ვალის ზრდის პრობლემა ნაწილობრივ შეიძლება გადაიჭრას სახელმწიფო ხარჯების მკვეთრი შემცირებით. ილონ მასკი ჰპირდება ტრამპს, რომ მისი მთავრობის ეფექტურობის დეპარტამენტი შეძლებს სახელმწიფო ხარჯების შემცირებას 1 ტრილიონი დოლარით. მაგრამ ეს საკმარისი არ არის ვალის პრობლემის გადასაჭრელად, რომელმაც 35 ტრილიონ დოლარს გადააჭარბა.
კიდევ ერთი ბერკეტი, რომელსაც ტრამპი იყენებს სახელმწიფო ბიუჯეტზე ვალის ტვირთის შესამცირებლად, არის სავაჭრო ომი შეერთებული შტატების მოკავშირეებთან და მოწინააღმდეგეებთან. ახალი ტარიფები ამოქმედდება 2 აპრილს, რაც, ტრამპის განზრახვით, აიძულებს უცხოურ კომპანიებს გადაიტანონ წარმოება შეერთებულ შტატებში. ეს ნიშნავს ინვესტიციების შემოდინებას და სამუშაო ადგილების ზრდას ამერიკაში. მაგალითად, აშშ-ს ფარგლებს გარეთ წარმოებულ მანქანებზე 25%-იანი ტარიფები დიდი დარტყმაა ევროკავშირის და განსაკუთრებით გერმანიის ეკონომიკისთვის. შეერთებული შტატები გერმანული მანქანების უდიდესი ბაზარია და ახალმა ტარიფებმა შეიძლება აიძულოს გერმანელი მწარმოებლები ამერიკაში ახალი ქარხნები გახსნან.
თუმცა, ტრამპის მიერ დაწესებული ტარიფების საპასუხოდ, ევროკავშირი, კანადა და ჩინეთი საპასუხო ზომებს ამზადებენ. სავაჭრო ომი ასევე იწვევს უფრო მაღალ ფასებს და ინფლაციას აშშ-ში. ამიტომ, ტრამპი სწრაფ შედეგებს სავაჭრო ომით ვერ მიაღწევს.
ტრამპს მიაჩნია, რომ სახელმწიფო ვალის პრობლემის გადაჭრისა და მსოფლიოში აშშ-ის ლიდერობის უზრუნველყოფის კიდევ ერთი მეთოდი კანადისა და გრენლანდიის შეერთებაა. დონალდ ტრამპი და მისი იდეოლოგიური მოკავშირე ილონ მასკი ბიზნესმენები არიან. ტრამპი და მასკი თვლიან, რომ ქვეყანა დიდი კორპორაციის მსგავსად უნდა იმართებოდეს. როდესაც კორპორაცია კრიზისულ ვითარებაში აღმოჩნდება, კონკურენტებთან მიმართებაში პოზიციის განმტკიცების ერთ-ერთი მეთოდი არის უფრო მცირე, მომგებიანი კომპანიების შეძენა. შეერთებული შტატები არის მსოფლიო ლიდერი ბიზნესში „შერწყმისა და შესყიდვების“ (“Mergers and Acquisitions”) გარიგებების რაოდენობით. ტრამპს და მასკს სურთ ამ სქემის პოლიტიკაში გამოყენება.
გრენლანდია მიმზიდველია იშვიათი ლითონების ახლახან აღმოჩენილი საბადოებით, რომლებიც აშშ-ს სჭირდება IT ტექნოლოგიების განვითარებისა და ჩინეთთან კონკურენციისთვის. კანადას აქვს განვითარებული ინდუსტრია და არის ნავთობის ერთ-ერთი მსხვილი მწარმოებელი. კანადის მშპ 2 ტრილიონ დოლარზე მეტია. თუ შეერთებულ შტატებსა და კანადას შევადარებთ, როგორც “კორპორაციებს”, მაშინ ტრამპისა და მასკისთვის კანადა არის საშუალო ზომის, მაგრამ მომგებიანი კომპანია, რომლის შეძენაც გაზრდის ამერიკული “კორპორაციის” კაპიტალიზაციას.
ტრამპის მიდგომა საერთაშორისო ურთიერთობებისადმი ანგრევს შეთანხმებების საერთაშორისო სისტემას, რომელიც არსებობდა მეორე მსოფლიო ომის დასრულების შემდეგ. მაგრამ ტრამპი არ მალავს, რომ მისთვის არ არსებობს წესები და ბარიერები. ტრამპმა დაიწყო გავლენის სფეროების ახალი გადანაწილება მსოფლიოში. ამით ასევე აიხსნება მისი „მეგობრული“ ურთიერთობა რუსეთის პრეზიდენტ პუტინთან, რომელსაც ტრამპი მიიჩნევს სასარგებლო მოკავშირედ ძველი მსოფლიო წესრიგის განადგურებაში.
ევროპელი პოლიტიკოსები უკვე მიხვდნენ, რომ ტრამპი არ ხუმრობს და აქტიურად დაიწყეს ევროპის მილიტარიზაციის პროცესი. კანადა, რომელიც დამოუკიდებლობის დაცვის აუცილებლობის წინაშე დგას, ასევე ევროკავშირის მოკავშირეა.
ძნელია პროგნოზირება, რამდენად რეალურია ტრამპის იმპერიალისტური გეგმები. ლიდერობისთვის ბრძოლა და გავლენის სფეროების გადანაწილება მთავარ გეოპოლიტიკურ მოთამაშეებს შორის კონფლიქტის ახალ ფაზაში შედის. მაგრამ უკვე შეიძლება ითქვას, რომ მსოფლიო წესრიგი, რომელიც გაჩნდა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, ინგრევა და ახალი მსოფლიო წესრიგი წარმოიქმნება მას შემდეგ, რაც გამარჯვებულები თავიანთ პირობებს დააკისრებენ მსოფლიო ლიდერობისთვის ბრძოლაში დამარცხებულებს.
ავტ: ავთანდილ წულაძე, პოლიტოლოგი
